Tranh chấp về đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai, gồm các tranh chấp chính sau:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hòa giải cấp xã chỉ bắt buộc đối với tranh chấp quyền sử dụng đất
- Tranh chấp về quyền sử dụng đất (ai là người có quyền sử dụng đất),
- Tranh chấp về các giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất (chuyển nhượng, tặng cho, chuyển đổi, góp vốn, thế chấp...),
- Tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất,
- Tranh chấp về chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất....
Không phải tranh chấp nào cũng bắt buộc phải hòa giải tại UBND cấp xã trước khi đưa ra cơ quan có thẩm quyền (UBND hoặc Tòa án nhân dân) giải quyết.
Về nguyên tắc, Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc giải quyết tranh chấp đất đai thông qua hòa giải ở cơ sở. Khi các bên tranh chấp không tự hòa giải được thì gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp để hòa giải. Và cũng phải khẳng định rằng, Ủy ban nhân dân cấp xã không có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai, mà chỉ có thẩm quyền hòa giải.
Theo quy định tại Khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-TANDTC ngày 05/5/2017 của Hội đồng Thẩm phán TANDTC thì:
"Đối với tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất mà chưa được hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp theo quy định tạ Điều 202 Luật Đất đai 2013 thì được xác định là chưa có đủ điều kiện khởi kiện quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.
Đối với tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,... thì thủ tục hòa giải tại Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp không phải là điều kiện khởi kiện vụ án".
Như vậy, chỉ có tranh chấp đất đai về vấn đề ai là người có quyền sử dụng đất (tranh chấp quyền sử dụng đất) thì mới bắt buộc phải hòa giải tại UBND xã nơi có đất trước khi thực hiện việc khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Còn đối với tranh chấp đất đai khác thì không bắt buộc phải hòa giải.
Thực tế, nhiều trường hợp người dân "bị hành" từ khi thực hiện thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã (đưa đơn nhưng xã không tiến hành hòa giải, gây khó dễ cho người dân...), rồi đến khi nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân cũng gặp bao khó khăn trước khi được Tòa án thụ lý vụ án. Vì vậy, ngay khi có tranh chấp hãy tìm đến Luật sư để được tư vấn và hướng dẫn.